Bisaya nga Exam para sa Midterms

I. Pag-umol og baruganan.

1. Unsay imong paboritong landmark sa Sugbo? Ngano man?

Ganahan kaayo ko sa Colon Street, ang pinaka-karaan nga dalan sa Pilipinas. Sauna, bati kaayo ang akong pagtan-aw ani nga lugara tungod sa akong mga nadunggan nga krimen nga nahitabo didto. Apan karon nga naa nay epektibo nga lakang ang gobyerno para masulbad ang problema sa krimen ngadto, paborito na ko ni. Daghan man gud kaayo ug mga tindahan ug mga pang teenagers nga anaa gibaligya dinhi. Magsakay palang ko sa jeep, lingaw na kaayo ko sa pagtan-aw tan-aw ilabi na kung magpili-pili najud ko. Barato kaayo ang mga tinda diri. Ang mga baligya sa mga sosyal nga mga tindahan diri sa Sugbo, halos tunga ra sa presyo diri sa Colon. Tinuod nga kulba man gihapon nga mahold-up o makawatan ngari apan mas mutigbabaw man gihapon ang kalipay nga akong bati-on ani nga lugara. Dako na gyud siyag kausaban ug di naman jud kaayo siya kuyaw mao na paborito na gyud ni nako nga landmark.

2. Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-absuwelto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.

Wa man gyud na proven nga guilty si kanhi Presidente Estrada. Mao na kung ma-absuwelto siya, makaingon jud ko nga dako kaayo ug gubot ang mahitabo diri sa nasod. Kung ma prove na inosente siya, kini nagpasabot nga anaa pa siyay katungod sa pwesto sa pagkapresidente. Unya, mugawas napud na sa ilang tagsa-tagsa ka panimalay ang mga fans ni Erap ug magrally sa dalan. Tingali, mudako pajud ang gubot kung si Pres. Gloria maglagot ug magpagawas ug military strength para nila. Wa ta kahibaw, basin naa napud masamdan, ug worse, mga matay tungod sa kagubot. Unya kung mahitabo man gali nga makuha niyag balik ang iyang pwesto pagkapresidente, dako ug kausaban ang kinahanglan buhaton ilabi na mahitungod sa mga polisiya ug balaod nga ganahan niya usbon. Dako pud nga adjustment ang kinahanglan para sa mga foreign relations nga na-establish na ni Pres. Arroyo. Nagpasabot man gud kini nga ipa ila-ila ug balik si kanhi presidente sa kalibutan. Mao na ang akong mga rason nganung gubot kaayo ang akong paglantaw sa nasod kung ma abswelto ang kanhi presidente.

3. Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-konbikto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.

Kung ma konbikto si kanhi presidente Joseph Estrada, daghan sa iyang mga sumulunod ang mag rally jud para ipakita ang ilang kalagot sa resulta ug ipakita ang ilang suporta sa ilang idolo. Magpadayon ang kinabuhi ni kanhi presidente sa iyang maanindut nga bilangguan. Mapuno ang mga mantalan ug mga artikulo mahitungod sa nahitabo sa kanhi presidente. Magpadayon ang termino ni Pres. Arroyo apan maistorbo gihapon kini sa mga protesta sa mga taw. Ikalabay sa pipila ka mga buwan, dili na ni sturyaan ug nay posibilidad nga makalimtan na. Magpadayon ang korupsyon sa gobyerno. Magpadayon ang hugaw nga pulitika. Magpadayon ang kinabuhi.

4. Palihug basaha ang atong nasudnong awit, Lupang Hinirang. Haom pa ba ni sa atong panahon karon? Ngano man? O nganong dili?

Para nako, haom pa kaayo. Tingali dili gyud ingun ato ka literal ang atong ginabuhat para sa nasod apan kahibaw ko nga naa gihapon ang gakayo nga pagmahal sa mga Pinoy para niini. Daghan ang gamahal gihapon ug usa nako niini. Daghan man gihapon ang garbuso nga Pinoy sila. Makita ni nato sa atong mga kababayan nga naningkamot gyud para mapasigarbo ang atong nasud sa kalibutan. Ang atong mga igsuon nga naningkamot sa sports pareha nila Manny Pacquiao ug ang mga manduduwa sa RP Team kay ang examples ni ani. Naa pud mga architects, fashion designer, ug mga mananahi ang padayon nga nagbuhat sa ilang mga masterpieces para sa atong nasod. O, para nako, haom jud gihapon ang nasudnong awit para sa panahon karon.

5. Uyon ka ba sa paghimong nasudnong bayani ni Ninoy Aquino? Ngano man?

Uyon ako kay ang pagkamatay ni Ninoy Aquino, tungod kay pabor siya sa demokrasya para sa tanang Pilipino, ang nahimong dalan para mapukaw ang patriotismo ug gugma sa atong mga kababayan para sa nasod. Tungod niya, nakat-on ang mga Pilipino nga mubarog sa ilang mga kaugalingong tiil ug makigpatay para sa freedom. Tungod niya, napahawa sa pwesto ang usa ka diktador. Nailhan ta sa tibuok kalibutan nga mga isog ug maampoon nga mga taw. Para nako, kung wa siya gi assassinate, dili ingun ato ang mahitabo kaniadto.

II. Pagsumpay ug Pagmugna: Palihug paghimo og 10 ka sentences ginamit ang 10 sa mosunod nga mga pulong:

1.Kabilin ni lolo

2.Kampanaryo sa Boljoon

3.Bantayan sa Hari sa Mandaue

4.Gubat sa Tres de Abril

5.Pasayawa Ko, 'Day

6.Sakay ta sa Ceres

7.Pangandoy sa mas sanag nga ugma

8.Chicharon sa Carcar

9.Katugnaw sa Kantipla

10.Ungo sa Naga

11.Banay ni Mayor Andal

12.Kabayo ni Amorsola

13.Pagbalik ni Diego Salvador

14,Salingsing sa kasakit

15.Bakho sa kasingkasing

16.Bulawan sa lapok

17.Si Ponso, ang taxi driver

18.Inasal sa Talisay

19.Suruy-suroy sa Colon

20.Manok ni San Pedro

21.Martial law ni Marcos

22.Natunok sa kagingking

23.Bisag saging basta loving

24.Puyra gaba

25.Simbako

Usa ka adlaw sa Oktubre tuig 1986, nitambong ako sa Inasal Festival aron tilawan ang Inasal sa Talisay. Wala nako damha nga kadtong mga orasa, dili lang ang inasal ang akong matilawan kung dili ang tam-is pud sa unang gugma sa usa ka laki- si Ponso, ang taxi driver. Malipayon kaayo ko atong mga panahona nga kami manglaag sakay sa iyang taxi kay bisan suroy-suroy ra sa Colon, mahimo gyud niyang espesyal ang adlaw para namu. Iya kong isuroy bisag asa apan ang pinaka memorable kay ang kampanaryo sa Boljoon kung diin siya niluhod ug gisul-oban ug singsing ang akong tudlo para sa kaminyuan. Apan, natapos ang amung pagminahalay paglabay sa pila ka tuig kay nakahibaw man ang banay ni Mayor Andal ug nisumbong nga usa ra ka drayber ang nakagapos sa akong kasingkasing. Lagot kaayo ko sa mayor kay siya, akong kaugalingong amahan, gipaon ko sa puyra gaba nga anak sa gobernador. Kusog kaayo ang bakho sa kasingkasing nga tiaw ko bisag ang mga Diyos sa langit nakadungog na ani. Wala na kami nagkita sa akong hinigugma sukad adto kay gipriso nako sa balay sa pagpangandam sa pagbalik ni Diego Salvador, ang anak sa gobernador, gikan sa Europa. Sa adlaw nga kami ipa ila-ila na sa usa't usa, pirte nakong hilaka kay si Ponse ug ang linya nga bisag saging, basta loving ang sigeg balik balik sa akong hunahuna ug dili ang kwarta sa mga Salvador. Pagkita na namu mata sa mata, nihunong ang akong pag ginhawa kay nakita nako ang akong bulawan sa lapok- si Ponso, ang gihiguma kong driver ug si Diego, akong pangasaw-onon, usa ra.

III. Pagsabot ug Pagpasabot: Isuwat ang imong paboritong Iningles o Tinagalog nga kanta. Dayon hubara sa Binisaya. Ipasabot ang kahulogan sa kanta. Ug nganong nahimo ni nimong paborito?

ESPECIALLY FOR YOU - MYMP

Especially for you
I wanna let you know what i was going through
All the time we were apartI thought of you
You were in my heart
My love never changed
I still feel the sameEspecially for youI wanna tell you i was feeling that way too
And if dreams were wings, you know
I would have flown to you
To be where you are
No matter how far
And now that i’m next to youNo more dreaming about tomorrow
Forget the loneliness and the sorrow
I’ve got to say
It’s all because of you
And now we’re back together, together
I wanna show you my heart is oh so trueAnd all the love i have is
Especially for youEspecially for you
I wanna tell you, you mean all the world to me
How i’m certain that our love was meant to be
You changed my life
You showed me the way
And now that i’m next to youI’ve waited long enough to find you
I wanna put all the hurt behind you
Oh, and i wanna bring out all the love inside you, ohYou were in my heart
My love never changed
And now that i’m next to you

ESPESYAL PARA KANIMO - APRIL SEVILLE

Espesyal para kanimo
Ganahan ko pahibaw-on ka sa akong kaagi
Sa oras nga kita nagkalayo, naa ka pirmi sa akong hunahuna
Naa ka sa akong kasingkasing
Akong gugma, wa nausab
Mao ra gihapon ang gipitik sa akong dughan
Espesyal para kanimo
Ganahan ko pahibaw-on ka nga pareho tag gibati
Ug kung ang damgo anaay pako, kihibaw ka, dad-on ko niya kanimo
Para muanha ko kung asa man ka
Bisag unsa kalay-ah
Ug karon nga naa sa imung tupad
Dili na nako hunahunaon ang ugma
Kalimtan ang pag-inusara ug kaguol
Ganahan ko ipahibaw nga kini tanan tungod nimu
Ug karon nga nagkauban tag balik
Nagkauban ug balik
Ganahan ko ipakita nimu
Akong kasingkasing tinuod gayud
Tanang gugma nga anaa nako espesyal nakong ihatag para ra gyud kanimo
Espesyal para kanimu
Ganahan ko makahibaw ka nga ikaw akong kalibutan
Sigurado ako nga atong pagminahalay para sa kinaiyahan
Imung giusab ang akong kinabuhi
Imung gipakita ang hayag nga dalan
Ug karon nga anaa na sa imung tupad
Naghuwat gyud ko sa taman para kanimo
Akong ibutang tanang kasakit sa ni agi
Akong ipagawas ang tanang gugma nga anaa nimu
Naa ka sa akong kasingkasing
Akong gugma wa nausab
Ug karon nga anaa na sa imung kiliran

KAHULUGAN SA KANTA:
Ang kanta nagpasabot sa pagkamatuod sa gugma sa usa ka taw para sa iyang gihigugma. Nagkalayo sila ug samtang lagyo sila sa usa't usa, gi estorya niya ang iyang gipang-agian nga kaguol ug pag inusara. Iyang gipahayag iyang pagmahal para sa iyang hinigugma. Ang kanta kay nagpahayag pud sa kalipai aning tawhana kay nagkauban nsa silag balik sa iyang gimahal nga taw pagkahuman sa taas nga panahon nga pagkalayo.

NGANUNG PABORITO NI NAKO:
Wa gyud koy maingon nga paborito nakong kanta. Bisag kini di ni nako matawag ana. Pero makasulti ko nga ganahan kaayo ko aning kantaha kay simple ra pero imu jud makita ang kanindut sa mensahe. Mabati pud nimu ang gugma sa taw nga nagpaluyo aning kantaha para sa iyang hinigugma. Para nako, ngilngig nga nagpabiling matinud-anon siya bisag sa ilang pagkalayo. Labi sa tanan, naigo jud ko aning kantaha kay makarelate jud ko. Tinuod, guol nga mag-inusara apan sa pag-abot sa hinigugma gikan sa layo nga lugar, makaingun jud ka nga wa nakay pangitaon pa.

IV. Madyik: Kon hatagan ka og usa (1) lang ka gahom, unsay imong pilion ug unsay imong buhaton aron pagsulbad sa mosunod:

1. Kakabos sa mga Pilipinhon

2. Pagkabungkag sa mga pamilya

3. Terorismo

4. Aborsiyon

5. Kahakog

Kung hatagan kog usa lang ka gahom, akong pili-on ang gahom sa maimpluwensya nga pag-estorya. Gahom nga makahikap sa kasingkasing sa usa ka taw pinaagi sa akong pulong. Makaingon ko nga dili man gyud kaayo kini layo sa kamatuoran kay anaa naman nakakab-ot niini. Usa na ani ang akong idolo nga si Mother Teresa. Tinuod dili ingun ana ka magical o kabanggiitan ang akong napiling gahom apan nagatuo ako nga kung naa ko ani- the world will never be the same again.

1. Kung naa ko ani kay makatabang ko sa pagsulbad sa kakabos sa mga Pilipinohon sa pamaagi nga sturyaan nako ang mga kadagkuan sa mga baranggay nga dili na mangurakot. Ako silang ingnun nga magmugna ug daghang proyekto aron mahaw-as sa kalisud ang akong mga kababayan. Unya ako pud sturyaan ang mga tikasan nga mga amo sa kabos. Kini sila ang mga amo nga dili muhatag sa saktong sweldo sa mga trabahante ug sila ni ang mga mangabusar sa kusog ug talento sa mga nagtrabaho para nila. Ako silang ingnun nga magbinuotan na sa mga kabos nga nagtrabaho para kanila ug magtinarung na ug hatag sa sweldo. Ako pud sturyaan ang mga datu sa siyudad aron mu donate sila ug dako nga kantidad para sa mga kabos. Unya, tungod ang akong mga pulong mu kusi man sa ilang mga kasingkasing ug tungod ang akong pag-estorya makaimpluwensya gyud sa ilang pangisip, magpatuo jud sila nako. Ila gyud mahunahunaan ug buhaton akong gipanulti nila.

2. Makatabang pud ko sa paghinol sa problema sa pagkabungkag sa pamilya sa pamaagi nga ako pud sturyaan ug tagsatagsa ang mga ginikanan nga nay problema sa usa't usa, ang mga kabit kung naa man, ug ang mga salawayong anak nga anaa ra sa akong tugkaran. Tungod kay sa amung baranggay dili man kaayo daghan ning mga tawhana, masulbad dayon nako ang pagkabungkag sa mga pamilya sa among lugar. Unya para makaabot akong pulong sa tibuok Pilipinas, akong sturyaan ang management sa no. 1 telebisyon ug radyo nga stasyon nga tagaan kog segment sa ilang programa. Matag adlaw, mu sturya ko aron kung kinsa man ang makadungog nako, maipluwensyahan gyud. Unya tungod ang akong pag-estorya muduot man jud sa ilang hunahuna ug kasingkasing, kini tanang taw nga akong gihisgot maminaw gyud nako. Mao na masulbad na ang problema.

3. Mahitungod sa problema sa terorismo, akong sturyaan ang mga opisyal sa gobyerno nga himuon kong peace negotiator sa mga Abu Sayaff. Tungod maminaw man sila nako, ila jud kong ipada sa Mindanao. Ikaabot na nako ngadto, sturyaan nako ang lider sa grupo. Akong ipasabot nga dili muhatag ug kaayuhan ang ilang gipangbuhat ug buhaton pa. Ikahuman nakog sturya niya, mag megaphone ko para ma-estorya nako ang mga bata-bata sa lider. Ug tungod maminaw man jud sila sa akong mga pulong, magpatuo sila nako ug muhunong na sa terorismo. Ako pud hangyoon ang lider sa Abu Sayaff nga sturyaon nako ang iyang mga koneksyon gawas sa nasud. Sturyaan nako sa sa telepono ang mga lider sa terorist group. Tungod naa man koy gahom sa pag-estorya, maminaw ni sila nako ug muhunong nga hinayhinay ang terorismo.

4. Para makatabang ko sa problema sa aborsiyon, akong hangyoon ang DepEd ug CHED nga himuon kong speaker mahitungod sa pre-marital sex ug aborsiyon. Kini akong pagabuhaton para nay funds nga musuporta sa akong paglarga sa lain-laing eskwelahan sa nasod ug maka reach out ko sa mga teenagers sa lain-laing lugar. Ako pud idugang sa akong radyo ug telebisyon nga mga programa ang mahitungod niini. Tungod maminaw man sila nako, maimpluwensyahan nako ang hunahuna sa mga taw ilabi na sa mga kabatan-onan nga rampant sa pagbuhat ani. Magbasol ang mga nagpa-abort na ug dili na mu usab. Unya ang mga nay plano, di na mupadayon. Kato pud mga teenagers nga di gyud kahuwat sa kaminyuon aron makighilawas sa ilang mga uyab, maka-amgo sila sa kasayop niini ug dili na buhaton ang maong buhat. Mao na tungod sa akong pulong, mahinol ning problemaha.

5. Tungod kay naa man koy gahom sa pulong, akong sturyaan ang mga taw, ilabi na ang mga opisyal mahitungod sa way ayo nga kinaiya sa pagkahakog. Ako pud ni idugang ug hisgot ginagmay sa mga radyo ug telebisyon nako nga mga programa. Tungod maminaw man sila tanan nako, maka-amgo sila nga sayop ang ilang binuhatan ug mag-usab na gyud di lang para sa ilang kaayuhan kung dili para pud sa kaayuhan sa nasud.

V. Tambag: Kon ikaw si Pres. Arroyo, unsay imong buhaton sa nahibiling tulo ka tuig sa imong termino sa mosunod nga mga natad:

1. Ekonomiya

2. Politika

3. Kultura

4. Kalikopan [environment]

5. Amnestiya sa mga rebelde

Kung ako si Pres. Arroyo, mu focus ko sa exportation kaysa importation. Aron mulambo ang ekonimiya, maghimo kog programa nga mu encourage sa mga Pilipino nga mu patronize sa atong mga produkto. Akong hatagan ug quota ang mga imported goods na musud sa nasud. Ako pud ipromote ang atong mga butang sa pamagi nga hatagan ug ginagmay nga mga butang ang tanang asawa sa mga liders sa tibuok kalibutan kung magkita mi sa ilang mga bana sa United Nations Assembly. Ako pud mismo magpakita nga naggamit ko ug nagsul-ob ani.

Sa politika, akong i-assess ang mga cabinet members ug mag surprise visits ko sa mga mantalan aron katong mga tapulan masakpan gyud. Ako pud bisitahon nag mga giingong mga proyekto sa mga local na opisyal. Akong tan-awn kung napunta jud ang ilang budget proposal sa kaayuhan.

Sa kultura, mu connect na ni siya sa akong programa mahitungod sa pagpatronize ug Pilipino na produkto. Ako pud protektahan ang mga minority groups aron ma preserve ang ilang tagsa-tagsa nga kultura.

Sunod kay magpasaka kog balaod nga kinahanglan matag usa ka taw sa Pilipinas nga nag-edad ug 15 anyos pataas, magtanum ug usa ka punuan sa respective places nga kinahanglan tamnan. Magpacontest pud ko sa pinakalimpyo nga siyudad diri sa Pilipinas. Ako pud i-ban ang mga pagsunog ug bisan unsa ilabi na ang guma ug plastik kay kini makadaut sa hangin.

Para sa mga rebelde, ako silang hatagan ug chance nga mag-usab pero ikahuman pa kini sa pila ka buwan nga pagkapriso. Ako silang ipamonitor nga kung madakpan napud sila sa kapulisan, kasuhan ug prisuhon nga gyud sila aron magtimaan. Mao kadto ang akong mga pagabuhaton sa nabiling tulo ka tuig sa akong termino.

Ang Akong Ampo

Dad-a ko Ginoo kung asa ko dapat mapadpad. Usahay maglibog na ako kung asa gyud ko paingon kay daghan naman gud kog nahunahunaan nga damgo para sa akong kaugalingon. Ganahan ko makahatag nimu sa greatest honor and glory apan unsaon man nga kung naa man gani kay ipabuhat kanako nga lisud kaayo, igo ra mu hubag akong mata sa paghilak. Nanghinaot ko nga usa ka adlaw Amahan, mamatay ang akong gugmang giatay para sa kalibutanong kalipay aron mahatag nako kanimo ang tanan-tanan nga ako. Nanghinaot ko nga sa akong pag suroy-suroy diri sa kalibutan, madiskubre nako kung asa gyud ko angay mahimutang. Kung ikaw masayod Amahan, gihigugma kaayo tika. Bisag mupuyo kong nag inusara ug walay lain buhaton kung dili mag-ampo ug paminawon ang kamingaw sa payag, musugot ko basta anaa lang ka sa akong kiliran. Bisag magsumsum lang ug buwad, suka, sili sa matag adlaw, wala nay pangitaon pa kay ang imung presensya ang muhatag ug sustansya sa akong gutom nga kalag. Amen.

Gimahal nga nasod

Perlas sa Silanganan

Dilaab sa kasing-kasing

Sa dughan di gyud mapawng

Piniling yuta

Ikaw ang duyan sa mga isog

Sa mga banyaga

Di jud ka magpapildi

Sa dagat ug sa bukid.

Sa hangin ug sa bughaw nga langit

Naay kaanyag ang imung balak ug kanta

Para sa pinanggang kaluwasan

Ang kipat-kipat sa imung bandila

kay sidlak na kadaugan

Imung bituon ug adlaw

Sa kahangturan dili mangitngit

Yuta sa buntag, sa himaya, ug sa gugma,

Ang kinabuhi kay langit sa imung kiliran

Kung naay mag harihari nimu

Amung kalipai nga mamatay para kanimu.

Bisrock!^_^

BISROCK. Unsa man kini?

Ang bisrock ang resulta sa kombinasyon sa pulong nga Binisaya ug rock nga tukar. Kini ang uso nga tukar para sa mga teenagers karong mga panahona. Para nako, nauso kini tungod kay ang pinulungang Bisaya nga gigamit sa mga kanta niini kay dali sabton ug duol sa kasing-kasing sa tigpaminaw. In short, ang target market sa Bisrock kay ang masa comprised by teenagers nga mostly, wala na nag eskwela. Tungod kay 75% sa atong populasyon gi compose sa mga kabatan-onan, makasulti jud ta nga dako ug potensyal ang Bisrock nga mulambo. Tingali daghan kanato ang na ihas ani nga genre of music pero sa tinuoray dugay na ni nagsugod nga apan karon ra gyud nahatagan ug pagtagad tungod kay maayo ang pagmarket niini karon ikumpara sauna. Akong mahinumduman nga wala pa na nisikat si JR Siaboc of Pinoy Dream Academy, naa na ang Hilot nga kanta. Tungod ni-ana, ato jud masulti nga dugai na gyud diay ning mga tukara apan karon ra nisikat. Akong nahinumduman, nisikat nig maayo atong miaging tuig pinaagi sa kanta nga Hubagang Ate Oi. Makasulti pud ko nga ni appeal ni sa mga taw tungod kay ang approach sa kanta pinaagi man ug lingaw-lingaw ug komedya. Ang taw nga makadungog naay lain-lain ug reaksyon ani. Naay uban nga bastosan ug sabaan ani nga mga tukar apan para nako, ang mga open-minded nga mga taw nga makadungog ani malingaw jud. Nindut man gyud ni nga genre ilabi na nga tungod niini, mas na appreciate sa mga taw ang Bisaya nga talento ug kultura. Apan na lang jud gihapon uban na baduy ang tan-aw ani mga kanta kay para nila pang pinobre lagi daw. Ang ako lang jud masulti mahitungod ani kay: Di man gyud nato mapugos tanang taw nga maka appreciate. Sagdi lang. Ang importante kay nilambo ang Bisaya nga kultura tungod sa mas daghan nga mga taw nga tinuoray nga ga-mahal niani.

Asa Ka Uwan? (Balak Mahitungod sa Huwaw)

Gipangita baya tika.

Asa man ka niadto?

Sauna, ikaw anaa pirmi sa matag adlaw.

Apan karon, imu na akong gibiyaan

Bug-at ang pamati kung wala ka.

Sakit sa dughan ug panit ang init sa imung pagkawala.

Naay mga panahon nga impyerno ang akong tan-aw sa matag-adlaw

Kay para nako, naa sa imung kiliran ang akong langit.

O, ayaw ug hilak.

Ayaw pugsa ang luha kung di pajud ka andam

muhilak para nako.

Ayaw kog kaloy-i.

Kaya pa nako.

Kaya pa nakong maghuwat.

Ayaw ug kabalaka.

Huwaton tika.

1.) Makaayo o Makadaot ba sa nasud ang pagpamugos sa pipila ka Sugbuanon pag-awit sa Lupang Hinirang sa ilang kaugalingong pinulongan?

Para nako, makadaot sa nasud ang pagpamugos sa uban nga awiton ang Lupang Hinirang sa ilang kaugalingong pinulongan. Usa gud ta ka nasud, nganung mag-iyahay man jud? Nganung ipugos pa man—dili pa jud diay sila kuntento nga lahi-lahi na gani tag sinulti-an sa atong tagsa-tagsa ka lugar, lahi-lahion pajud ang kanta sa nasud. Wala koy nakita nga kaayuhan ani kay kung kini mahitabo, mura tag tagsa-tagsa ka nasud sa usa ka nasud. Mao nalang man gud ang nag connect natong tanan, usbon pajud. May nalang gani nga ang national anthem nato naa sa pinulongang Filipino aron kita gyud tanan bisag asa man mapadpad sa kalibutan, kamao mukanta niini. Unsaon nalang kung mag iyahay tag kanta sa national anthem nga di man makamao musulti ug Bisaya ang mga Tagalog kung muanhi ngari? Dili nalang sila mamarog ug mu-apil ug hatag ug respeto sa anthem kay di man pud sila kasabot? Selfish man gud huna-hunaon nga atong pulong atong gamiton para niini nga kung tan-awn, kahibaw gud ta mag Filipino pero ang mga naa sa Tagalog nga regions, dili kahibaw ug Bisaya. Bisan pa ug ato ning lugar, kinahanglan gihapon nga mag adjust ta kay kita man ang makamao musulti sa pulong kaysa nila. Mu consider pud ta nga daghan ang tig ari-an sa Cebu ilabi na mahitungod sa politica so dapat mag huna-huna pud ta nga masabtan sa tanan ang national anthem kung ipatukar ni. Kung ipugos jud nga Subuanon ang pag-awit niini, murag dayuhan ang atong mga igsuon nga dili taga Cebuano regions sa atong kaugalingong nasud kung manganhi sila kay di man sila makakanta sa national anthem kung lain nga dialekto ang gamiton. Para nako, mao man gud ni ang unifying thread natong mga Pilipino. Mao kini ang nagsimbolo nga usa ta kapamilya. Kung lahi-lahion pajud ang pagkanta niini, mura rapud natog giputol ang higot nga nag gapos natong tanan.


2.) Unsay imong tan-aw sa lista ni Pigafetta sa pipila ka mga pung sa mga Sugbuanon nga iyang nadunggan niadtong 1521?
Makaayo o Makadaot ba sa nasud ang pagpamugos sa pipila ka Sugbuanon pag-awit sa Lupang Hinirang sa ilang kaugalingong pinulongan?

Para nako, makadaot sa nasud ang pagpamugos sa uban nga awiton ang Lupang Hinirang sa ilang kaugalingong pinulongan. Usa gud ta ka nasud, nganung mag-iyahay man jud? Nganung ipugos pa man—dili pa jud diay sila kuntento nga lahi-lahi na gani tag sinulti-an sa atong tagsa-tagsa ka lugar, lahi-lahion pajud ang kanta sa nasud. Wala koy nakita nga kaayuhan ani kay kung kini mahitabo, mura tag tagsa-tagsa ka nasud sa usa ka nasud. Mao nalang man gud ang nag connect natong tanan, usbon pajud. May nalang gani nga ang national anthem nato naa sa pinulongang Filipino aron kita gyud tanan bisag asa man mapadpad sa kalibutan, kamao mukanta niini. Unsaon nalang kung mag iyahay tag kanta sa national anthem nga di man makamao musulti ug Bisaya ang mga Tagalog kung muanhi ngari? Dili nalang sila mamarog ug mu-apil ug hatag ug respeto sa anthem kay di man pud sila kasabot? Selfish man gud huna-hunaon nga atong pulong atong gamiton para niini nga kung tan-awn, kahibaw gud ta mag Filipino pero ang mga naa sa Tagalog nga regions, dili kahibaw ug Bisaya. Bisan pa ug ato ning lugar, kinahanglan gihapon nga mag adjust ta kay kita man ang makamao musulti sa pulong kaysa nila. Mu consider pud ta nga daghan ang tig ari-an sa Cebu ilabi na mahitungod sa politica so dapat mag huna-huna pud ta nga masabtan sa tanan ang national anthem kung ipatukar ni. Kung ipugos jud nga Subuanon ang pag-awit niini, murag dayuhan ang atong mga igsuon nga dili taga Cebuano regions sa atong kaugalingong nasud kung manganhi sila kay di man sila makakanta sa national anthem kung lain nga dialekto ang gamiton. Para nako, mao man gud ni ang unifying thread natong mga Pilipino. Mao kini ang nagsimbolo nga usa ta kapamilya. Kung lahi-lahion pajud ang pagkanta niini, mura rapud natog giputol ang higot nga nag gapos natong tanan.

Unsay imong tan-aw sa lista ni Pigafetta sa pipila ka mga pung sa mga Sugbuanon nga iyang nadunggan niadtong 1521?

Ang lista ni Pigafetta sa pipila ka mga pung sa mga Sugbuanon nga iyang nadunggan niadton 1521 kay makalingaw ug educational at the same time. Makalingaw kay makita nimu ang similarities ug makarealize ka nga ang sinultian sa Bisaya, nag evolve pud. Nakita nako nga ang spelling sa mga pung kay pang Kastila kaayo ilabi na sa iyang pag gamit sa letra nga "c" kaysa "k" nga mao jud ang pirmi nato gamiton. Ang lista niya kay duol rajud kaayo sa tinuod nga sinulti-an nato. Nay uban nga sayop tingali ang iyang pagdungog kay lahi ra kaayo pero once imu na ilitok, mao-mao pud ang sound.

Nakatabang ba ni nimo sa pagtugkad sa sinugdanan sa Cebuano Language?

Nakatabang jud kay diri nako nakita kung unsa ka rich ang kultura sa Cebuano Language. Kasagaran nako nga madunggan karong mga panahona kay modern Bisaya naman gud. Atleast karon, nahatagan kog background sa ginikanan sa atong sinultian.


4.) Angay pa bang ipadayon ang kampanya paghimo sa Cebuano nga national language? Ngano? O Nganong dili?

Dili na angay. Para nako, magdala lang jud tag gubot nga mas daghan man ug problema ang nasud kaysa aning isyuha. Kinsa may maka benefit niining kalihukan? Makahatag ba nig makaon sa mga gigutom, trabaho sa mga standby, ug kwarta sa mga pobre? Dili di ba? Mas daghan tang dapat atimanon kaysa sa sigeg pamugos sa atong gusto. Mas makaayo para natong tanan nga buhi-an nalang ang desire nga ma national language ang Bisaya kay tutal nahatagan man ug hustisya ang national na pung sa pamaagi nga pag mix sa lain-lain nga diyalekto aron mahimung usa— ang Pilipino. Pila na ka tuig nga gi tun-an ug maayo ang Pilipino aron tanang diyalekto maapil dinhi. Kaysa magsige tag pangampanya para himuong national language ang Bisaya, maayo pag mangampanya nalang ta sa turismo niini aron mas mulambo ang siyudad. Di na kinahanglan pang kawton ang gilubong na. Mas maayo pang mag concentrate nalang ta sa pagpalambo sa atong siyudad ug nasud para sa kaayuhan sa tanan.


5.) Unsay imong tan-aw, nganong kasabot ug kamaong mosulti og Cebuano ang mga lalawigan gawas sa Sugbo?
Tingali saunang panahon katong tanang yuta konektado pa, nagpuyo sa usa ka lugar ang mga Bisaya. Mao kini ang rason nganung pareho sila ug pulong. Paglabay sa pila ka dekada, scientifically, nabuak ang mga yuta ug nagka-anam ug palayo sa usa't usa. Tungod kay Bisaya naman ang sinultihan, mao gihapon ang gigamit sa ubang taw nga na separate sa orihinal nga grupo.

Pwede pud nga saunang panahon, usa rajud ta ka lugar tanan. Tungod kay mga nomads man ang atong ginikanan, naabot sila bisag asa nga gamit gihapon ang pinulungang Bisaya. Pag abot nila sa lain-laing lugar, mao gihapon ang pulong nga ilang gitudlo sa uban. Nag evolve ni sama sa pag evolve sa Bisaya mao ni nga bisag Cebuano pa ang gamit sa uban, naa jud kalahi-an kay naa man pud kausaban nga nahitabo sa ilang pulong.

Palihug hatagi ko sa Iningles sa mosunod nga mga pung nga Cebuano:
Buhilaman - civilization
Nataran – backyard, courtyard, yard
Lapalapa - sole
Tangkugo – cervix, nape, neck
Kalalim - abyss
Kasilinganan – neighborhood, vicinity
Balangay - village
Pakigbisog - struggle
Paningkamot - try
Tingusbawan – ambition, endeavour

UGMA SA CEBUANO

Ang Bisaya nga pulong magpabilin nga kusgan ug saba dili lang mahitungod kay pirmi ni gamiton sa matag adlaw apan tungod pud kay palambuon kini una sa tanan sa mga kabatan-onan...

Para nako, ang kaugmaon sa Cebuano kay hayag ug tin-aw. Dako akong pagsalig nga mas mulambo kini kay daghan man ang interesado ug pursigido nga mubuhat ani nga kalihukan. Naay usa ka organisasyon diri sa Sugbo nga nagbuhat na ug mga lakang aron mas munindot pa ang kaugmaon sa atong diyalekto. Nagmugna na sila ug mga kalihukan sama sa seminars mahitungod sa kaanindut sa Cebuano aron mapukaw ang gusto sa mga Bisdak para niini, balak reading, ug mga workshops. Nindut kaayo ang ilang namugna para ato nga Sabadoha atong semanaha nga nabasa to nako nga mantalan kay para kini sa pagbasa sa balak sa usa ka restawran. Sa walay swerte, nakalimot ko sa pangan aning grupuha nga maka alagad jud sa pagpanindut sa Bisaya nga pulong. Ang ako lang jud na timan-an kay taga University of San Carlos ang gapasi-ugda niini. Dili lang sila nga grupo ang pursigido ani nga kalihukan. Bisag ang mga tigsuwat, awtor, ug mga editor sa nagka lain-laing diyaryo, nag promote pud sa atong diyalekto pinaagi sa ilang mga komposisyon. Dili lang pud ang mga edad-edaran ang interesado sa pagpalambo sa atong pulong. Mapasigarbuhon kong makasulti nga ang paglaum sa atong nasod--- ang mga kabatan-onan ilabi na ang mga MasCom nga mga estudyante sa nagkalain-laing unibersidad sa Sugbo, naa puy gibuhat. Gisupurtahan jud namu ang pagpalambo sa Bisaya nga pulong pinaagi sa mga activities na amung gi-mugna sa eskwelahan sama sa Balak Writing Contest, Newscasting gamit ang pulong, og pag celebrate sa Pistang Bisdak matag tuig. Tinuod jud nga tin-aw ug hayag ang kaugmaon sa atong pulong kay kami mismong mga batan-on galihuk para niini ug labaw sa tanan tungod pud ni kay naa ang mga maguwang namu aron mugiya kanamo sa pagpalambo niini.